แนวคิด แผนงานและข้อมูลเครือข่าย
ในช่วงย่างเข้าสู่ฤดูหนาวเดือนตุลาคม เป็นช่วงการเก็บเกี่ยวและฤดูใบไม้ร่วงทำให้มีเศษพืชที่เป็นเชื้อเพลิงมากมาย การเผาเศษพืชและใบไม้ในชุมชนทำให้เกิดหมอกควันและสร้างผลกระทบต่อเด็กเล็กและผู้สูงอายุในชุมชน ซึ่งเป็นกลุ่มคนที่อยู่ติดบ้านและไม่ค่อยมีปากเสียงในชุมชน การทำแปรสภาพเศษพืชให้เป็นปุ๋ยหมักคุณภาพสูง เป็นการส่งเสริมให้เกิดการแยกเศษพืชใบไม้ออกจากขยะทั่วไปทำให้ชุมชนมีขยะน้อยลง เป็นการส่งเสริมให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการลดเผา เป็นการดูแลสุขภาพเด็กเล็กและผู้สูงอายุในชุมชน และเป็นการสร้างอาชีพที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
งานปุ๋ยหมักเลือกวิธีการทำปุ๋ยหมักแบบไม่พลิกกลับกองสูตรวิศกรรมแม่โจ้ 1 เพราะเป็นวิธีลดการเผาใบไม้จำนวนมาก ไม่ต้องเสียเวลาพลิกกลับกอง ได้ปุ๋ยมาตรฐานปุ๋ยหมักประเทศไทย ไม่สร้างก๊าซมีเทน การผลิตปุ๋ย 1 ตัน ช่วยลดก๊าซเรือนกระจก 400 กิโล และ PM2.5 3 3 กิโลกรัม การผลิตปุ๋ยหมักเป็นกิจกรรมที่สมประโยชน์ทั้งด้านสิ่งแวดล้อมสุขภาพและเศรษฐกิจชุมชนโดยเลือก 10 พื้นที่ ที่มีประสบการณ์การทำและการใช้ปุ๋ยหมักที่หลากหลาย เพื่อให้เป็นจุดจัดการใบไม้ หน่วยการผลิตและแหล่งเรียนรู้ เผยแพร่การทำปุ๋ยหมักแก่ผู้สนใจต่อไป โดยเพิ่มพื้นที่อำเภอสารภีเป็นพื้นที่ความร่วมมือที่ระดับอำเภอ
แหล่งเรียนรู้ 11 แห่ง
- คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ เริ่มจากงานวิจัยการทำปุ๋ยหมักสูตรเติมอากาศและพัฒนาป็นฐานฐานเรียนรู้การทำปุ๋ยหมักไม่พลิกกลับกองแม่โจ้ 1 ให้นักศึกษาปฏิบัติการและให้หน่วยงานและผู้สนใจเข้ามาเรียนรู้
- กลุ่มวิสาหกิจชุมชนเกษตรอินทรีย์ตำบลห้วยทราย เป็น 1 ใน 7 ฐานเรียนรู้การทำปุ๋ยหมักไม่พลิกกลับกองของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ทำงานเชื่อมโยงกับกลุ่มเกษตรอินทรีย์และจะเป็นหน่วยจัดการจัดจำหน่ายผลผลิตจากเครือข่ายผลิตปุ๋ยสภาลมหายใจ
- โรงเรียนปริยัติธรรมผดุงศาสน์ดอยสะเก็ด ตำบลเชิงดอย อำเภอดอยสะเก็ด พระอาจารย์ อินสอน ได้บรรจุวิชาการทำปุ๋ยหมักไม่พลิกกลับกองแม่โจ้ 1 ไว้ในหลักสูตรการสอนวิชาทักษะชีวิตแก่สามเณรร้อยห้าสิบรูปจากวัดต่างๆ ในอำเภอดอยสะเก็ดและใกล้เคียง เพื่อให้ สามเณรนำความรู้ไปช่วยครอบครัวเมื่อลาสิกขา
- กลุ่มปุ๋ยหมักบ้านแม่ขนิลใต้ ตำบลน้ำแพร่ อ.หางดง หมู่บ้านในหุบเขาที่มีการทำเกษตรอินทรีย์และทำปุ๋ยหมักสูตรไม่พลิกกลับกองต่อเนื่องจนเป็นศูนย์เรียนรู้การทำปุ๋ยหมักในโครงการตำบลสุขภาวะของเทศบาลตำบลน้ำแพร่พัฒนา
- ชุมชนแพะป่าห้า อยู่ในเขตเทศบาลเมืองแม่โจ้ เริ่มจากการคัดแยกขยะและได้นำวิธีทำปุ๋ยหมักไม่พลิกกลับกองมาจัดการใบไม้เศษพืชและขยะเปียกให้เป็นปุ๋ยหมักแล้วนำไปปลูกผักปลอดสารในทุกครัวเรือนจนได้รับรางวัลลูกโลกสีเขียว เป็นแหล่งดูงานของผู้สนใจ
- สวนดอยแก้ว ตำบลแม่งอน อ.ฝาง สวนส้มที่นำวิธีทำปุ๋ยหมักไม่พลิกกลับกอง ไปใช้ ผลิตปุ๋ยปีละร้อยตันจากซังข้าวโพดและเปลือกส้มเพื่อใช้ในสวนส้มสายน้ำผึ้งแก้ปัญหาเชื้อราในดินและต้นส้ม จนพัฒนาเป็นสวนส้ม-ผลไม้และพืชผักอินทรีย์ เป็นตัวอย่างให้เกษตรกรให้หันมาปลูกพืชด้วยระบบอินทรีย์มากขึ้น
- สิริเมืองพร้าว หมู่บ้านท่ามะเกี๋ยง ตำบลสันทราย อ.พร้าว เป็นธุรกิจเพื่อสังคมที่ทำงานกับโรงเรียนขนาดเล็กในชุมชนและกลไกในหมู่บ้านด้านสิ่งแวดล้อม ส่งเสริมการคัดแยกขยะ ส่งเสริมการอ่าน และสนใจการนำใบไม้มาทำปุ๋ยหมักไม่พลิกกลับกอง และมีแผนการจัดจำหน่ายปุ๋ยหมักในชุมชน
- สวนโกโก้อินทรีย์ KM. Garden แม่แตง เริ่มจากการใช้ปุ๋ยหมักใส่ต้นโกโก้แล้วประทับใจในคุณภาพ จึงเริมทำปุ๋ยหมักแบบไม่พลิกกลับกองใช้เองและขยายผลในกลุ่มสมาชิกกลุ่มเกษตรอินทรีย์มาตรฐานพีจีเอส(มาตฐานเกษตรอินทรีย์แบบมีส่วนร่วม)จังหวัดเชียงใหม่
- โครงการหลวงทุ่งเริง ตำบลบ้านปง อำเภอหางดง เชียงใหม่ คุณพูลผล เล็กไม่น้อย ผู้อำนวยการโครงการหลวงทุ่งเริงเคยทำงานที่โครงการหลวงห้วยต้มซึ่งเป็นโครงการหลวงที่ส่งเสริมให้ชุมชนนำเศษพืชมาทำปุ๋ยหมักเพื่อใช้ปลูกผักในโครงการ ทำให้มีผักอินทรีย์ในโครงการหลวงแห่งนี้
- ศูนย์เรียนรู้ลำใยปลอดภัยGAP แปลงใหญ่ ตำบลท่ากว้าง อำเภอสารภี นอกจากลำใยอันเป็นพืชเศรษฐกิจของอำเภอสารภี แล้วศูนย์ศูนย์เรียนรู้ลำใยปลอดภัยตำบลท่ากว้างได้ส่งเสริมให้สมาชิกกลุ่มนำใบลำใยมาทำปุ๋ยหมักด้วยวิธีการทำปุ๋ยหมักไม่พลิกกลับกลอง เพื่อใช้บำรุงต้นและเพิ่มผลผลิต
- สมาคมยางนาขึ้เหล็กสยาม หน่วยดูแลต้นยางนาบนถนนเชียงใหม่ลำพูนในเขตอำเภอสารภีทั้งการปลูกยางนาการดูแลรากและการตัดแต่งกิ่ง ทำให้มีกิ่งและใบยางนาจำนวนมากที่ต้องขนไปทิ้งตามสถานที่ต่าง จึงเห็นสมควรนำใบไม้มาทำปุ๋ยหมัก เพื่อในบำรุงรากยางนาและพัฒนาเป็นอาชีพเสริมแก่ชุมชนต่อไป (ตั้งกองปุ๋ยที่ บ้านป่าแดด ต.ยางเนิ้ง บ้านปากกอง ต.สารภี บ้านท่ากว้าง ต.ท่ากว้าง อ.สารภี)
กิจกรรม ที่ได้ดำเนินการตั้งแต่เดือนธันวาคม 2562- กรกฎาคม 2563
- ประสานงานเยี่ยมชมแหล่งเรียนรู้ 10 พื้นที่
- พัฒนากลไกความร่วมมือ 3 ระดับ
– ระดับหมู่บ้าน พื้นที่ ดอยซิว และแม่ขนิลใต้
– ระดับตำบล-เทศบาล พื้นที่ โรงเรียนปริยัติธรรมตำบลเชิงดอย อ.ดอยสะเก็ด
– ระดับอำเภอ พื้นที่อำเภอสารภี ร่วมกับสภายางนาขี้เหล็กสยามและ เขียวสวยหอม - ประชุมเตรียมงาน เตรียมพื้นที่จัดงานเปิดตัวโครงการ (โรงเรียนผดุงศาสน์ดอยสะเก็ด ต.เชิงดอย) 5 ครั้ง
- จัดงานคิกออฟ บันทึกข้อตกลงทำงานร่วมกับเทศบาล และองค์กรภาคี ณ โรงเรียนผดุงศาสน์ดอยสะเก็ด ตำบลเชิงดอย
- สนับสนุนเงินซื้อขี้วัวทำปุ๋ยหมัก ให้ 8 พื้นที่ (ยกเว้น มหาวิทยาลัยแม่โจ้ สิริเมืองพร้าว โครงการหลวงทุ่งเริง)
- พื้นที่ลงมือทำปุ๋ยหมัก รวม 176 ตัน
- ซื้อปุ๋ยจากชุมชนเพื่อบรรจุถุงจัดจำหน่าย (แม่ขนิลใต้ กลุ่มวิสาหกิจชุมชนตำบลห้วยทราย)
- ประสานยืมเครื่องบดปุ๋ยและกิ่งไม้ ขนาดใหญ่ จากเทศบาลตำบลปิงโค้ง มาที่กลุ่มวิสาหกิจชุมชนเกษตรอินทรีย์ตำบลห้วยทรายสันกำแพง
- ออกแบบตราสัญลักษณ์และสั่งพิมพ์ถุงใส่ปุ๋ยหมักและดินเพาะปลูก สี่แบบ 2 ขนาด( 1 กก และ 5 กก )
- ประสานงานหน่วยงานในพื้นที่เกี่ยวข้องที่สนใจทำปุ๋ยหมักเพื่อเป็นแนวร่วมในการทำปุ๋ยปีต่อไป
– เทศบาลตำบลสันผักหวาน อ.หางดง หมู่บ้านท้าวผายู หมู่บ้านขวัญเวียง สนใจร่วมเป็นเครือข่ายทำปุ๋ยหมัก
– เทศบาลตำบลชุมภู อำเภอสารภี มีพื้นที่สวนเกษตรอินทรีย์พื้นที่ 9 ไร่ พร้อมร่วมทำปุ๋ยหมัก
– เทศบาลตำบลท่าศาลา สนใจร่วมทำปุ๋ยหมัก
– เทศบาลนครเชียงใหม่ สนในขยายวิธีการทำปุ๋ยวงตาข่าย ในโรงเรียนเทศบาล 11 โรง - เป็นวิทยาการ อบรมเสริมความรู้ โรงเรียนเทศบาลนครเชียงใหม่ โรงเรียนเด็กกำพร้า ยุหว่า สันป่าตอง
- บริจาคปุ๋ย 300 กก.ร่วมโครงการ “สวนผักคนเมือง” ที่ใช้บริเวณกองขยะร้างติดสุสานช้างคลาน กลางเมืองเชียงใหม่ทำเป็นสวนผักโดยให้โอกาสชุมชนมาปลูกและเก็บเกี่ยวผลผลิต และจ้างงานผู้ได้รับผลกระทบตกงานจากวิกฤติโควิด-19
ผลการผลิตปุ๋ยในพื้นที่ รวม 174 ตัน
- สวนโกโก้ KM garden แม่แตง 1 กอง 1 ตัน
- บ้านแม่ขนิลใต้ หางดง 1 กอง 1 ตัน
- โรงเรียนผดุงศาสน์ดอยสะเก็ด ดอยสะเก็ด 4 กอง 4 ตัน
- สมาคมยางนา สารภี 4 กองใหญ่ 120 ตัน
- บ้านแพะป่าห้า สันทราย 2 กอง 2 ตัน
- สวนดอยแก้ว ฝาง 2 กอง 40 ตัน
- ศูนย์เรียนรู้ลำไยแปลงใหญ่ สารภี 5 กอง 5 ตัน
- กลุ่มวิสาหกิจชุมชนเกษตรอินทรีย์ตำบลห้วยทราย สันกำแพง 1 กอง 1 ตัน
แผนการทำงานต่อไป
- จัดจำหน่ายปุ๋ยหมักและดินเพาะปลูกโดยวางตามฐานเรียนรู้ 10 แห่งร้านค้าที่สนใจ และการขายออนไลน์ (30 สค. 63)
- จัดทำกล่องการเพาะปลูกพร้อมเมล็ดพันธุ์อินทรีย์ ที่มีข้อมูลสภาลมหายใจ วิธีการทำปุ๋ย และวิธีป้องกันตนเองจาก PM PM 2.5 (สค 63)
- นำกล่องเพาะปลูก ไปจัดกิจกรรมส่งแสริมการปลูกใน กลุ่มนักเรียน 10 โรงเรียนเทศบาล และจำหน่ายแก่ผู้สนใจ
- รณรงค์ให้มีการนำใบไม้มาทำปุ๋ยหมัก และให้มีพื้นที่จัดเก็บใบไม้ในแต่ละเทศบาล
ผู้ประสานงานโครงการ
อัมพร บุญตัน (ต้อม) โทร. 0815956782